Dizelaš se preusmerava ovde. Za ostala značenja vidi Dizelaš (razvrstavanje)

Dizelaši su svojevrsna omladinska potkultura koja je bila aktuelna 1990-ih godina u Srbiji.^[1] Odlikuje ih grub imidž, sklonost nasilju^[2] i poseban stil oblačenja koji se zasniva na nošenju skupe sportske odeće poznatih svetskih robnih brendova. Ime su dobili po robnoj marci Diesel.^[3] Još neka od imena za dizelaša su zeldi, dizelander, dizel-momak.^[4]

Rečnik savremenog beogradskog žargona definiše dizelaša kao kratko podšišanog mladića, u trenerci, sa zlatnim lancem oko vrata, koji ima mobilni telefon^[a] (eventualno i dobar auto) i koji je često povezan sa kriminalnim radnjama.^[4]

Pojava |

Dizelaši su se, kao omladinska potkulturna grupacija, pojavili u Srbiji početkom 1990-ih godina. Teoretičarka medija Ivana Kronja pojavu ove skupine povezuje sa bujanjem nacionalizma, opštim slomom sistema vrednosti 1990-ih i rađanjem „nove srpske elite“, koju su činili političari na vlasti, ratni profiteri, biznismeni i kriminalci koji su podržavali Miloševićev režim.^[5] Ona svrstava dizelaše u potkulture „ratničkog šika“, koje se u velikoj meri preklapaju sa srpskom ratno-profiterskom elitom devedesetih, a pored dizalaša su uključivale i kriminalnu omladinu, mlade povratnike sa ratišta, siledžije, dilere droge i tzv. sponzoruše.^[1]

Američki sociolog Erik Gordi (Eric Gordy) vidi pojavu dizelaša usled nemalog broja ljudi koji se brzo obogatio u najgore vreme, koristeći rupe u zakonu. Nakon toga, oni su tražeći način da izraze svoju novu poziciju deo izraza tražili u modi. Prihvatili su Diesel koji je u to vreme bio svetski modni brend, po kom su i dobili ime.^[3] Naziv dizelaši takođe se povezuje i s time da su se mnogi od njih bavili ilegalnim aktivnostima poput šverca goriva.^[6]

Obeležja |

Izgled |

Dizelaš je mladić koji neguje imidž grubog momka — brije glavu, nosi debele lance oko vrata, duks upasan u gornji deo trenerke, kožnu jaknu i patike s vazdušnim jastucima.^[7] Frizura je ponekad umesto obrijane glave uključivala takozvanu tarzanku.^[8] Dizelaša odlikuje skupa garderoba najpoznatijih svetskih robnih marki, kao i demonstracija bogatstva putem zlatnog nakita (pre svega „zlatnih kajli“), skupih satova, pejdžera i mobilnih telefona.^[9] Među dizelašima je bilo rasprostranjeno i nošenje oružja, koje je u to vreme, usled ratnog okruženja, bilo veoma dostupno u Srbiji.^[2]Idoli dizelaša su mladići s pištoljima koji udaraju na velike, „poslovne“ kriminalce i čvrsto ustrojen svet podzemlja. Oni svojim vršnjacima ulivaju veru u „moć mladosti i mladalačke ludosti“, kojom žele da steknu slavu i budu zapaženi.^[10]

Air Max patike s vazdušnim đonom, popularne među dizelašima.^[11]

Ženske pripadnice ove potkulture, tvz. „dizelašice“ ili „sponzoruše“, odlikuje pre svega seksi stil izgleda i odevanja, koji uključuje: dugu, uglavnom bojenu kosu, prenaglašenu šminku, provokativnu odeću, visoke štikle i glamurozne modne detalje i nakit.^[1] Ovaj modni stil odgovara ulozi žene kao seksualnog objekta, koju prihvataju pripadnice ove potkulture. Oblik i veličina ženskih grudi u ovom stilu su veoma naglašeni, što neretko uključuje ugrađene silikonske implante.^[1]

Dizelaši su one koji su imali drugačiji izgled i stavove od njihovih nazivali padavičarima.^[12]

Muzika |

Među pripadnicima ove potkulture su bili popularni turbo-folk, mešavina tradicionalnog folka i modernih elektro-pop bitova,^[13] i dens muzika, domaća varijanta eurodensa, koji je u vreme njihovog nastanka postao značajan žanr na svetskoj muzičkoj sceni.^[10]

Neki od najpopularnijih turbo-folk izvođača 1990-ih su bili: Svetlana Ceca Ražnatović, Dragana Mirković, Jelena Karleuša, Mira Škorić, Dragan Kojić Keba, Indira Radić, Sinan Sakić, Šaban Šaulić, Šemsa Suljaković, Mile Kitić, Mitar Mirić. Među najpopularnijim izvođačima dens muzike 1990-ih su bili Ivan Gavrilović, Dr Iggy, Bit strit, Đogani i Funky G. Pesme izrazito popularne među ovom populacijom su bile „200 na sat“ Ivana Gavrilovića, „Oči boje duge“ Dr Igija, „Idemo na Mars“ Đoganija i „Tek je 12 sati“ hrvatskog sastava ET.^[14]

Gordi smatra da su tokom 1990-ih u Srbiji protagonisti omladinskih potkultura bili uvučeni u ideološku bitku u kojoj je oružje bila muzika. Kao rezultat, prozapadne omladinske potkulture 1980-ih bile su potpuno potisnute od strane protagonista nove srpske militantne potkulture kriminalne omladine i ratno-profiterske elite, koja je veličala nacionalistički i potrošački orijentisanu turbo-folk muziku.^[15] Novinar Vremena Milan Milošević u tekstu Ispovesti kriminalaca u štampi - slučaj Srbija navodi da je turbo-folk širi socijalni fenomen koji ne treba pojednostavljeno povezivati sa ratnim nasiljem, jer se ta vrsta subkulture lako uklapa i u mirnodopske sheme.^[16]Ceca Ražnatović, najveća zvezda turbo-folka,^[13] takođe negira kritike po kojima je turbo-folk bio zvuk nacionalizma i Miloševićevog vremena.

Teoretičar pop-kulture Aleksandar Janković, kaže da „kada se govori o fenomenu ‘dizelaša’ i turbo folka nameće se jednostavno pitanje da li tinejdžeri tokom prethodne decenije zaista nisu imali izbora ili im je ispran mozak i stavljen ‘čip’ za kič i šund?“ Po njegovom mišljenju, „ovaj fenomen previše je eksploatisan i korišćen za sticanje kojekakvih poena kvaziintelektualaca“.^[14]

Dizelaši u popularnoj kulturi |

Na filmu |

• Film Rane, govori o dva mlada dizelaša,^[17] Pinkiju i Švabi, koji odrastaju na Novom Beogradu, u periodu od 1991 do 1996.


• U filmu Šejtanov ratnik glavni junaci se sukobljavaju s dizelašima.^[18]


• U filmu Šišanje glavni junaci se sukobljavaju sa dizelasima

U pesmi |

• U pesmi Atlantida grupe V.I.P., povezuju se dizelaštvo i rep u stihovima: „U ova četiri zida nisam navik’o da gubim! Reper i dizelaš, brate – pravi Srbin!“^[19]


• Pesma i spot Brate minli sa istoimenog albuma repera Juice, sadrži dizelašku ikonografiju i ideologiju.^[19]


• Pesma Dizel muzičkog sastava Babe, poznata po stihovima: „Ja sam dizel, moj drug mi je brat“.^[20]


• Pesma "U Dizel Fazonu" od Napoleona govori o dizel kulturi 90-ih godina i u spot je uradjen po filmu Vidimo se u cutulji
  

Neodizelaši |

Neodizelaši je izraz koji se upotrebljava za pripadnike potkulture koja neguje dizelaško nasleđe iz 1990-ih. Njihov izgled predstavlja donekle modifikovan izgled koji uključuje maskirne dukseve bez rajsferšlusa, trenerke sa suženim ranflama na zglobovima, replike air max modela patika, kapuljače, naočare...^[21]

Vidi još |

• Potkultura


• Turbo-folk


• Zlatna mladež


• Fresa

Napomene |

Reference |

Dalje čitanje |

• 
  Sećaš se, brate, RETRO PRESS... Dizelaši, M. Medenica, Press, 02.11.2008


• Mlad (i zdrav) kao rap, Predrag Vukčević, Popboks:
  
  • 
    LIFE AIN’T NOTHIN’ BUT BITCHES AND MONEY – Jedna tradicija srpskog hip hopa (1),
  
  
  • I BRATE, BRATE, BRATE – Jedna tradicija srpskog hip hopa (2)
  
  


• 
  Dizelaš, definicije dizelaša u rečniku slenga Vukajlija
  

Vanjske veze |

• 
  Dizelaš — forum Krstarice


• 
  90te — grupa na sajtu Last.fm posvećena omiljenoj muzici dizelaša


• 
  Vicevi o dizelašima na sajtu 100% Zabava